Kendimi bildim bileli köyümde;
Lurucina’da insanların hep takma adları (lakabları) ile
anıldıklarına tanık oldum. Takma adı olmayan insan var mı? Bu
konuda henüz araştırma yapmadım ama sanırım bir elin parmaklarını geçmese
gerek. Ancak bu konudaki araştırma derinleştikçe, böyle durumlarla
karşılaştıkça çalışmaya eklenecektir.
Takma adlar çok çeşitli
nedenlerle insanlara takılırdı, ya da takılır.
Örnek: Bir hayvana benzetilerek,
fiziksel bir özelliğinden dolayı(ten rengi, göz rengi, saç rengi, bıyık rengi
gibi), yapmakta olduğu işten dolayı, bir becerisinden ya da
buluşundan dolayı ve şu anda aklıma gelmeyen daha bir çok nedenle
bu takma adlar kişilere verilirdi ve verilmeye de devam edilmekte.
Erkek-egemen bir toplum
yapısının sonucu olarak, erkeğin takma adı, dişilik sıfat eki
alarak, eşine de kendiliğinden geçmiş olurdu.
Örnek: Ku-Kunena; Gitsi-Gitsena;
Matsa-Matsena; Gugo-Gugena, Zabidi-Zabidena gibi (bazan da Gugena yerine
Gugu, Zabidena yerine Zabidu
şeklinde olurdu. Ya da ikisi de kullanılırdı).
Bir baska onemli nokta da, babanın
takma adının küçültme eki olarak çocuklarına geçtiğinin görülmesidir.
Örnek: Gufo: Gufugga, Gufui (Gufugga
takma adını
Gufuyi diye okuyun.
Gufugya, çoğul, Gufui
ise tekil halidir);
Mandai: Mandaues. Mandaues, Mandai'nin kız çocuklarının toplu takma adı
gibi.
Takma adla kişi ile öyle bir
özdeşleşirdi ki asıl ismini anımsamak biraz zaman alırdı. Hatta
bazan, insanlar birbirine sorardı (özellikle günümüzde) doğruyu bulmak için. Bazan da şaka
konusu olurdu asıl adın hatırlanamaması.
Örnek: Bir sayım işlemi
sırasında Gaşaoli’ye eşinin adı sorulur O da “Ksero indanbu
dillalun?; bu don ceron bu din ebgaha en Gaşaolena”der. Türkçesi:
“Ne bileyim, ben işte onu aldığımdan beri adı Gaşaolena'dır.”
İlginçtir, bazan kadının
takma adı erkek evlada geçebilirdi. Örnek: O Hasanis dis Şiradis
gibi. (Şiradis Hasanın annesi).
Daha da ilginci, kadın evlendiği
halde, anılırken baba takma adının takı olarak kullanılmasından
kurtulamazdı. Böylelikle de kocasının takma adını almamış olurdu.
İ Hatigu du Manna. Manna
örneğinde olduğu gibi.
Manna, Hatice’nin
(Hatigu’nun) baba takma adıdır.
Şimdi, takma adların(lakab)
kaynaklarına inmeye çalışalım, bakalım neler çıkacak.
Lurucina'da
Lakablar (1)